نخستين بار گفتش كز كجائي           بگفت از دار ملك آشنائي
بگفت آنجا به صنعت در چه كوشند           بگفت انده خرند و جان فروشند
بگفتا جان فروشي در ادب نيست           بگفت از عشقبازان اين عجب نيست
بگفت از دل شدي عاشق بدينسان؟           بگفت از دل تو ميگوئي من از جان
بگفتا عشق شيرين بر تو چونست           بگفت از جان شيرينم فزونست
بگفتا هر شبش بيني چو مهتاب           بگفت آري چو خواب آيد كجا خواب
بگفتا دل ز مهرش كي كني پاك           بگفت آنگه كه باشم خفته در خاك
بگفتا گر خرامي در سرايش           بگفت اندازم اين سر زير پايش
بگفتا گر كند چشم تو را ريش           بگفت اين چشم ديگر دارمش پيش
بگفتا گر كسيش آرد فرا چنگ           بگفت آهن خورد ور خود بود سنگ
بگفتا گر نيابي سوي او راه            بگفت از دور شايد ديد در ماه
بگفتا دوري از مه نيست در خور           بگفت آشفته از مه دور بهتر
بگفتا گر بخواهد هر چه داري           بگفت اين از خدا خواهم به زاري
بگفتا گر به سر يابيش خوشنود           بگفت از گردن اين وام افكنم زود
بگفتا دوستيش از طبع بگذار            بگفت از دوستان نايد چنين كار
بگفت آسوده شو كه اين كار خامست            بگفت آسودگي بر من حرام است
بگفتا رو صبوري كن درين درد              بگفت از جان صبوري چون توان كرد
بگفت از صبر كردن كس خجل نيست          بگفت اين دل تواند كرد دل نيست
بگفت از عشق كارت سخت زار است           بگفت از عاشقي خوشتر چكار است
بگفتا جان مده بس دل كه با اوست           بگفتا دشمنند اين هر دو بي دوست
بگفتا در غمش ميترسي از كس            بگفت از محنت هجران او بس
بگفتا هيچ هم خوابيت بايد            بگفت ار من نباشم نيز شايد
بگفتا چوني از عشق جمالش            بگفت آن كس نداند جز خيالش
بگفت از دل جدا كن عشق شيرين            بگفتا چون زيم بيجان شيرين
بگفت او آن من شد زو مكن ياد            بگفت اين كي كند بيچاره فرهاد
بگفت ار من كنم در وي نگاهي            بگفت آفاق را سوزم به آهي
چو عاجز گشت خسرو در جوابش            نيامد بيش پرسيدن صوابش
به ياران گفت كز خاكي و آبي            نديدم كس بدين حاضر جوابي
به زر ديدم كه با او بر نيايم            چو زرش نيز بر سنگ آزمايم
گشاد آنگه زبان چون تيغ پولاد            فكند الماس را بر سنگ بنياد
كه ما را هست كوهي بر گذرگاه            كه مشكل ميتوان كردن بدو راه
ميان كوه راهي كند بايد            چنانك آمد شد ما را بشايد
بدين تدبير كس را دسترس نيست            كه كار تست و كار هيچ كس نيست
به حق حرمت شيرين دلبند            كز اين بهتر ندانم خورد سوگند
كه با من سر بدين حاجت در آري            چو حاجتمندم اين حاجت برآري
جوابش داد مرد آهنين چنگ            كه بردارم ز راه خسرو اين سنگ
به شرط آنكه خدمت كرده باشم            چنين شرطي به جاي آورده باشم
دل خسرو رضاي من بجويد            به ترك شكر شيرين بگويد
چنان در خشم شد خسرو ز فرهاد            كه حلقش خواست آزردن به پولاد
دگر ره گفت ازين شرطم چه باكست           كه سنگ است آنچه فرمودم نه خاكست
اگر خاكست چون شايد بريدن            و گر برد كجا شايد كشيدن
به گرمي گفت كاري شرط كردم            و گر زين شرط برگردم نه مردم
ميان دربند و زور دست بگشاي            برون شو دست برد خويش بنماي
چو بشنيد اين سخن فرهاد بيدل            نشان كوه جست از شاه عادل
به كوهي كرد خسرو رهنمونش            كه خواند هر كس اكنون بي ستونش
به حكم آنكه سنگي بود خارا            به سختي روي آن سنگ آشكارا
ز دعوي گاه خسرو با دلي خوش            روان شد كوهكن چون كوه آتش
بر آن كوه كمركش رفت چون باد            كمر دربست و زخم تيشه بگشاد
نخست آزرم آن كرسي نگهداشت            بر او تمثالهاي نغز بنگاشت
به تيشه صورت شيرين بر آن سنگ            چنان بر زد كه ماني نقش ارژنگ
پس آنگه از سنان تيشه تيز            گزارش كرد شكل شاه و شبديز
بر آن صورت شنيدي كز جواني            جوانمردي چه كرد از مهرباني
وزان دنبه كه آمد پيه پرورد            چه كرد آن پيرزن با آن جوانمرد
اگرچه دنبه بر گرگان تله بست            به دنيه شير مردي زان تله رست
چو پيه از دنيه زانسان ديد بازي            تو بر دنبه چرا پيه ميگدازي
مكن كين ميش دندان پير دارد            به خوردن دنبهاي دلگير دارد
چو برنج طالعت نمد ذنب دار            ز پس رفتن چرا بايد ذنب وار

نظامی گنجوی

با سپاس از فروزان شبلی